Czy warto uczyć się języka katalońskiego?
Kiedy chcemy zacząć naukę nowego języka obcego, często bierzemy pod uwagę to, jak bardzo przyda nam się jego znajomość w życiu codziennym. To praktyczne podejście jest jak najbardziej w porządku, ponieważ zależy nam na łatwiejszej komunikacji w pracy czy na wakacjach. Oprócz najchętniej wybieranego angielskiego, wiele osób uczy się choćby hiszpańskiego, który z pewnością przydaje się nie tylko w Europie. Jednak w samej Hiszpanii usłyszymy jeszcze kilka języków, w tym język kataloński, o którym nieco więcej opowiadam poniżej. Zapraszam do lektury!
Nie tylko hiszpański!
Obecnie jednym z najpopularniejszych języków staje się hiszpański, niemniej jednak często zapominamy o tym, że nie jest on jedynym, którym posługują się mieszkańcy Hiszpanii. Co istotne zgodnie z zapisem w Konstytucji faktycznie posiada on oficjalny status, ale okazuje się, że w niektórych wspólnotach autonomicznych mogą mu również towarzyszyć inne mniej znane, choć niezwykle ciekawe języki. Znajdziemy wśród nich właśnie język kataloński, którego uczę się od kilku lat. Posiadam także certyfikat znajomości katalońskiego na poziomie C1 i od niedawna również nauczam innych. Czy jest on podobny do hiszpańskiego i czy należy go znać, kiedy chcemy wyruszyć w podróż do Katalonii?
Język kataloński tylko w Katalonii?
Kataloński należy do rodziny języków romańskich i oznacza to, że wykazuje podobieństwo w gramatyce czy w leksyce do innych przedstawicieli tej grupy. Jednakże jest mu zdecydowanie najbliżej do języka oksytańskiego. Mówiąc o jego zasięgu geograficznym, należy wspomnieć o Krainach katalońskich. Co ciekawe termin ten określa całość obszaru, którego mieszkańcy posługują się właśnie tym językiem. Jest to terytorium wymykające się oficjalnym granicom europejskich państw, a oprócz wspólnej mowy jego cechą charakterystyczną są również podobne dzieje historyczne oraz zwyczaje. Przede wszystkim w skład Krain katalońskich wchodzą Katalonia, Walencja, Baleary, część Aragonii (Pas Zachodni, kat. Franja de Ponent), niewielka część Murcji (el Carxe), Katalonia Północna we Francji, miasto Alghero na Sardynii oraz Andora.
W większości z tych miejsc kataloński ma status języka współurzędowego, czyli współistnieje na mniej więcej takich samych zasadach z innym językiem. Przy czym jedynie w Andorze jest językiem oficjalnym. W zależności regionu występowania, może mieć swoje lokalne odmiany, które charakteryzują się trochę inną wymową oraz rozpoznawalnym słownictwem tylko dla danej społeczności. Przykładem takich dialektów są np. walencki czy majorkański, ale nie stanowią one odrębnych języków, z czym nie zgadzają się niektóre kręgi hiszpańskich nacjonalistów.
Język kataloński i jego aktualna sytuacja
Katalonia może obecnie kojarzyć się głównie z poczuciem odrębności od reszty kraju oraz nieustannym dążeniem do uzyskania niepodległości. Jednak na przestrzeni stuleci status jej języka był naprawdę zmienny. Ilustracją tej niestabilności może być kulturowe odrodzenie Katalonii (Renaixença) przypadające na wiek XIX czy późniejsze działania reżimu frankistowskiego (1939-1975) niesprzyjające rozwojowi katalońskiej tożsamości.
W rezultacie dopiero po upadku dyktatury uznano język kataloński za urzędowy i wprowadzono go do systemu oświaty. Dzięki sporym nakładom finansowym katalońskiego rządu (Generalitat de Catalunya) czy takim instytucjom jak na przykład Instytut Ramona Llulla rozpoczęto jego intensywną popularyzację na całym świecie.
Jak w takim razie rozmawiają ze sobą mieszkańcy Katalonii?
Jej mieszkańcy są najczęściej osobami dwujęzycznymi, co oznacza, że bardzo płynnie mogą zmienić język wypowiedzi w zależności od tematu czy swoich rozmówców. W 2019 roku amerykański think tank Pew opublikował wyniki ankiet, z których wynikało, że tylko 12% badanych rozmawia w swoich domach po katalońsku lub w jego dialektach. Dla porównania, język hiszpański wskazało aż 81% respondentów. Sytuacja ma się trochę lepiej w badaniach opublikowanych w InformeCAT 2020, ponieważ liczba mieszkańców Katalonii, dla których to właśnie język kataloński jest językiem ojczystym jest najwyższa od ostatnich 15 lat (34%).
W Barcelonie tylko po katalońsku?
Niewątpliwie jedną z najpopularniejszych europejskich destynacji polskich turystów jest Barcelona. Jest tak ze względu na jej atrakcyjne położenie i klimat, a także szeroką ofertę kulturalną oraz kosmopolityczny charakter. Jednak okazuje się, że to właśnie w stolicy Katalonii występuje jeden z najmniejszych odsetków osób mówiących po katalońsku. Z pewnością nie oznacza to jednak tego, że język ten tam w ogóle nie istnieje. Nazwy ulic i dzielnic zapisywane są właśnie w języku katalońskim, więc należy przygotować się również na tę okoliczność. Na szczęście różnice w pisowni względem języka hiszpańskiego nie są duże, a przykładem takiego zjawiska może być niesamowicie klimatyczna Dzielnica Gotycka (kat. Barri Gòtic, hiszp. Barrio Gótico). Na pewno trochę lepiej możemy poradzić sobie na lotniskach, ponieważ znaki informacyjne występują najczęściej w trzech wersjach językowych (razem z angielskim).
Parles català?
Czy warto uczyć się katalońskiego? Oczywiście, że tak! Po pierwsze w ten sposób wyróżnimy się na tle osób wybierających zwykle bardziej popularne języki obce. Po drugie ułatwi nam to zrozumienie aktualnej sytuacji politycznej w Katalonii. Dodatkowo sam język nie jest wcale taki trudny, a jego wymowa nie powinna sprawić nam większych problemów. Co prawda, znalezienie odpowiednich materiałów do samodzielnej nauki może okazać się niemałym wyzwaniem. Na szczęście dzięki takim inicjatywom jak wirtualne kursy na stronie Parla możecie rozpocząć językową przygodę, która z pewnością odmieni Wasze życie.
Tak jak zresztą powiedział Nelson Mandela, „jeśli rozmawiasz z kimś w jego ojczystym języku – trafia to wprost do jego serca”. Z tego powodu na końcu zostawiam Wam mały słowniczek z najważniejszymi zwrotami i może za niedługo na pytanie Parles català? (Czy mówisz po katalońsku?), odpowiesz Sí, una mica. (Tak, trochę). Innymi słowy, zajrzyj do słowniczka przed każdą podróżą do Krain katalońskich. Przede wszystkim przyda się on na wakacjach, ale również może okazać się pomocny w pracy.
Jeśli rozmawiasz z kimś w jego ojczystym języku – trafia to wprost do jego serca.
Nelson Mandela
Powitanie
Pożegnanie
Pytania i odpowiedzi
Inne przydatne zwroty
Na przykład w ofercie Girasol znajdują się podstawowe kursy języka katalońskiego. Co więcej bazują one na sprawdzonym podręczniku A Punt. Ponadto, możemy pochwalić się dodatkowymi autorskimi materiałami. Podsumowując, na pewno warto uczyć się katalońskiego. Tym bardziej, że już dziś możesz wybrać się ze mną w podróż językową do Krain Katalońskich!
